Του
Δημήτρη Ρούσση*
Ως «Μίμησιν
πράξεως σπουδαίας και
τελείας» την ερμηνεύει ο Αριστοτέλης.
Αναμφίβολα η
αναπαράσταση μιας τραγωδίας συμβάλει
στην Αισθητική έκφραση της
ηρωικής αντίληψης της ανθρώπινης ζωής.
Προς την κατεύθυνση
αυτή είναι εκτιμητέα η προσπάθεια
των περιοδευουσών θεατρικών
ομάδων να καλλιεργήσουν την αντίληψη αυτή και να την αναδείξουν.
Εάν όμως αποτύχουν
να κερδίσουν «τον έπαινο του
δήμου και των σοφιστών, τα δύσκολα και ανεκτίμητα εύγε» εισπράττουν την άρνηση και μοιραία περιέρχονται σε σύγχυση.
Γι’ αυτό και
καθίσταται απαγορευτική η όποια
πιθανή προκατάληψη και
υποκειμενική θεώρησή της από μια οπτική γωνία εντελώς προσωπική, από την ιδιαίτερη σκοπιά του
εγώ του καθενός. Η αναπαράσταση
επομένως μιας τραγωδίας δεν υπηρετεί
σε καμία περίπτωση των
ευδαιμονισμό της ανιχνευτικής προσέγγισης για τον πρωταγωνιστή, αλλά πρέπει να
επιβεβαιώνει την ικανοποίηση της
ευτυχούς κατάληξης για τον θεατή.
Απαιτεί ευρύτητα
αντίληψης από το σύνολο των
συντελεστών για σύλληψη και απόλυτη
κατανόηση του διαχρονικού μηνύματος και
υπέρτατου σεβασμού στην αποστολή τους, που δεν είναι άλλη από το να
καταστήσουν τον θεατή κοινωνό του
μηνύματος αυτού. Και μόνο η συμφιλίωση
του κοινού με την πραγματικότητα
και τους νόμους της, καθώς και η ταύτισή του με την τάξη, φυσική
και ηθική, μπορούν να θεωρηθούν
ως θετικός στόχος της τραγωδίας.
Βεβαίως λειτουργεί θετικά η ειλικρινής πρόθεση και η
άδολη διάθεση του πρωταγωνιστή να ανταποκριθεί στην απαίτηση
του εγχειρήματός του, αλλά
εγκυμονεί ο κίνδυνος μιας αφοπλιστικής αποκάλυψης των πραγματικών του δυνατοτήτων,
με ότι αυτό συνεπάγεται. Και είναι
ακριβώς η παράμετρος αυτή που ορίζει και τη δυσκολία του εγχειρήματος. Το αναπαριστάμενο τραγικό
γεγονός εμπεριέχει σε μεγάλο βαθμό το συγκρουσιακό στοιχείο, το
οποίο συνοδεύεται από ψυχικό
πόνο, διλήμματα ή αδιέξοδα, που
δημιουργούν οι ίδιες οι
πράξεις του ήρωα και εν τέλει
ανηλεείς εσωτερικές συγκρούσεις και δυσβάσταχτες ενοχές.
Εύκολα
επομένως γίνεται αντιληπτό ότι η μετριότητα και η προχειρότητα σε ένα τέτοιο
εγχείρημα λειτουργεί
καθοριστικά ως τροχοπέδη στην επίτευξη
του επιθυμητού αποτελέσματος.
Το διχασμένο και εν πολλοίς
ανικανοποίητο κοινό και η επίγνωση της συναισθηματικής έντασης
που το διακατέχει, καθιστά, από ψυχολογική πάντα άποψη,
δυσχερέστερη τη θέση του
πρωταγωνιστή.
Η δε προσπάθειά του,
αξιολογημένη με υποκειμενικά κριτήρια,
δεν είναι παρά ένας επικίνδυνος,
ακροβατισμός και η επιτυχία
της δεν εξαρτάται από την ικανοποίηση των άνισων
απαιτήσεων των δύο μερίδων του
κοινού, αφού αυτό είναι
εκ των πραγμάτων αδύνατο, αλλά
από την ίση δυσαρέσκειά τους.
Επομένως,
αποτελούν εκ των ων ουκ
άνευ προϋπόθεση οι δυνατότητες του πρωταγωνιστή στην αναπαράσταση μιας τραγωδίας,
να είναι αντικειμενικά
τεκμηριωμένες και αυστηρά αξιολογημένες, για να λειτουργήσουν ως πρόκριμα της τελείωσης, ώστε να επιτευχθεί «η των τοιούτων
παθημάτων κάθαρσις».
*Ο Δημήτρης
Ρούσσης είναι φιλόλογος
