Του Αποστόλη
Μπλίκα*
Όλοι οι μεγάλοι ζωγράφοι, του παρελθόντος και σύγχρονοι, ξεκίνησαν να
ζωγραφίζουν τα αντικείμενα του σπιτιού,
για να καταλήξουν στη
συνέχεια στον «εσωτερικό τους κόσμο».
Ο Καραβάτζο ξεκίνησε να ζωγραφίζει νεκρές φύσεις κι
απέδωσε στη συνέχεια καλύτερα από κάθε
άλλον τη νεκρή φύση με το γυμνό. Ο Ζαν Μπαπτίστ Σιμεόν Σαρντέν (Chardin)
ζωγράφισε τα αγαθά της γης και των χωρικών με ιδιαίτερη
επιτυχία, όπως κι ο Βελάσκεθ με
τον αξεπέραστο Γκόγια.
Ο Γιάννης Τσαρούχης απέδωσε τα πορτοκάλια και τα λουλούδια με το δικό του χαρακτηριστικό χρώμα. Και στο τοπίο, ακόμη,
η νεκρή φύση πάντα υπάρχει για να καλύψει το κενό του ουρανού και της
θάλασσας.
Ο Σαλβαντόρ Νταλί έδωσε άλλη
διάσταση στη νεκρή φύση,
αφού η ζωγραφική του χαρακτηρίζεται από «στάσεις» στο χρόνο, πράγμα που μπορεί να καταφέρει μόνον η σύγχρονη
τεχνολογία της φωτογραφίας.
Ο Ουίλιαμ Χάρνετ ζωγράφιζε τα αντικείμενα και δημιουργούσε την
ψευδαίσθηση στον θεατή που πλησίαζε στον πίνακα για να πειστεί ότι είναι ζωγραφική κι όχι πραγματικότητα.
Χιλιάδες ζωγράφοι, συνήθως άγνωστοι, αλλά σημαντικοί, έχουν ζωγραφίσει τη
νεκρή φύση, παίζοντας με τη σκιά και το
φως, με το χρώμα και τη
λεπτομέρεια. Οι Ολλανδοί ζωγράφοι
είναι οι πρώτοι διδάξαντες. Έπονται οι Ισπανοί
και οι Ιταλοί με λαμπρά
αποτελέσματα. Ο πιο γνωστός
Έλληνας ζωγράφος στη διεθνή αγορά
είναι ο Περικλής Πανταζής που
μιμήθηκε με μεγάλη επιτυχία
τους Ευρωπαίους.
Τελικά, τι είναι η νεκρή φύση; Μάλλον παρεξηγημένη υπόθεση για τα σαλόνια των αδαών που
ψάχνουν πάντα το τοπίο, αλλά μεγάλη επένδυση στην τέχνη και στην
αισθητική για τους χώρους των
μυημένων.
Το θετικό για τον ζωγράφο,
είναι ότι, ζωγραφίζοντας τη νεκρή φύση, μένει στο στούντιο,
μελετάει το φως και το χρώμα καλύτερα, και συχνά
εμπνέεται περισσότερο απ’ τη
φαντασία του τοποθετώντας ή αφαιρώντας
αντικείμενα.
Η νεκρή φύση και το
ανθρώπινο σώμα, γυμνό ή με το
κατάλληλο ρούχο, απέχουν ελάχιστα, αφού και
στο γυμνό χρειάζεται υπομονή και προσοχή ο καλλιτέχνης για να αποδώσει τις απαλές γραμμές και τις φωτοσκιάσεις του ανθρωπίνου σώματος αλλά και την ενδυμασία που ξεκινάει απ’ την αντανάκλαση του φωτός πάνω σε ένα κουμπί μέχρι το τσαλακωμένο πανταλόνι ή τα λασπωμένα παπούτσια ενός εργάτη σε πίνακα του Βαν
Γκογκ.
Η νεκρή φύση είναι η ίδια η σπουδή
της φύσης και θέλει άμεση επαφή του καλλιτέχνη με το αντικείμενο,
με κάθε …κόστος. Ο Βαν Γκογκ είπε: «Για να ζωγραφίσεις
το χιόνι πρέπει να πάρεις
κρυολόγημα».
Οι ζωγράφοι της
Αναγέννησης μας μετέφεραν,
με κάθε λεπτομέρεια, τα
αντικείμενα της εποχής, τις ενδυμασίες αλλά και το
διαιτολόγιο και τα επαγγέλματα των ανθρώπων. Σήμερα χρησιμοποιείται πολύ η φωτογραφία στη ζωγραφική για την απλούστευση
του σχεδίου.
Πολλοί, ακόμα και σύγχρονοι, για ν’ αποτυπώσουν π.χ. ένα άλογο ή το ανθρώπινο σώμα, βασίστηκαν στις εκατοντάδες σκίτσων του Λεονάρντο Ντα Βίντσι και του
Μιχαήλ Αγγέλου, ενώ άλλοι, σήμερα χρησιμοποιούν τη φωτογραφία βασιζόμενοι παράλληλα και στην ικανότητα των χεριών τους που είναι η προέκταση της φαντασίας τους.
Τα σάπια μήλα και τα σταφύλια του Καραβάτζο, το ψωμί του Μελέντεθ, τα θηράματα του Ζαν Μπατίστ Ουντρύ, τα ψάρια του
Γκόγια, το αίμα στα πόδια του εσταυρωμένου του Θουρμπαράν, τα φρούτα σε μια πετσέτα
του Σεζάν κι ένα ποτήρι νερό του Νταλί, είναι μερικά χαρακτηριστικά δείγματα
που ανεβάζουν τη νεκρή φύση στα ανώτερα
επίπεδα της παγκόσμιας τέχνης. Άλλωστε, μέσα απ’ τη νεκρή φύση φαίνεται η ικανότητα του ζωγράφου ν’ απεικονίζει την πραγματικότητα, αλλά και η ίδια η
ταυτότητα του καλλιτέχνη.
*Ο Αποστόλης
Μπλίκας είναι αρχιτέκτων
μηχανικός - ζωγράφος
