Του Ευάγγελου Ηλ. Αγγελάκου*
Κάθε Πρωτοχρονιά πολλοί στην Ελλάδα και εκατομμύρια θεατών τηλοψίας απολαμβάνουν την συναυλία της Φιλαρμονικής την Βιέννης στο περίφημο μέγαρο Musikverein. Επίσης, πολλοί
Έλληνες επισκέπτονται την ωραιότατη πρωτεύουσα της πάλαι ποτέ αυτοκρατορικής
Αυστροουγγαρίας.
Πόσοι όμως εξ ημών γνωρίζουν τη σημαντική ελληνική συμβολή
στην δημιουργία του Musikverein και στην καλλιέργεια της
Μουσικής –και όχι μόνον- στην Αυστρία; Υπάρχει πράγματι κάποιο…«Greek connection»;
Η απάντηση είναι
πως, ναι, υπάρχει! Και πιστεύω ότι αυτό πρέπει να γίνει ευρύτερα γνωστό.
Είναι
ο Νικόλαος Δούμπας.
Ο Νικόλαος Στεργίου Δούμπας (1830-1900), αυτός
ο Βιεννέζος Έλλην μαικήνας και ευεργέτης της Αυστρίας (με ρίζες από την
Μοσχόπολι της Β. Ηπείρου και την Βλάστη της Μακεδονίας) ήταν εκείνος ο οποίος
συνέβαλε καθοριστικά στη διάσωση, την προστασία και την προώθηση των έργων του
μεγάλου Βιεννέζου συνθέτη Frantz Schubert (1797-1828).
Μάλιστα, ο Herwig
Wuertz,
Διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Βιέννης, αναφέρει ότι: «εάν δεν υπήρχε ο
Δούμπας, ο Σούμπερτ θα μας ήταν παντελώς άγνωστος. Τα ελάχιστα αποσπασματικά
έργα τα οποία θα υπήρχαν θα ήταν ασήμαντα, εάν δεν υπήρχε η συλλογή Δούμπα –η
μεγαλύτερη παγκοσμίως». Αυτή η συλλογή του Δούμπα εκληροδοτήθη στην Βιβλιοθήκη
της Βιέννης.
Ο Δούμπας μαζί με έναν άλλον ευεργέτη της
Αυστρίας, τον Βιεννέζο Έλληνα Βαρώνο Σίμωνα Σίνα - μεγάλο τραπεζίτη και
επιχειρηματία (Σιναία Ακαδημία, Αστεροσκοπείο, Ι.Ν. Μητροπόλεως Αθηνών κ.α.),
ωρμώμενον επίσης εκ της Μοσχοπόλεως- υπήρξαν οι δυο εκ των κυρίως ιδρυτών του
περιωνύμου μεγάρου Musikverein (Εταιρεία των Φίλων Μουσικής)
της Βιέννης. Έτσι ένας εκ των δρόμων οι οποίοι περιστοιχίζουν το κτίριο
ονομάζεται προς τιμήν του οδός Δούμπα (Dumbastrasse). Το Musikverein ήταν το αγαπημένο του έργο και
για την ανέγερσή του συνειργάσθη με τον γνωστό μας Δανό αρχιτέκτονα Θεόφιλο
Χάνσεν (Σιναία Ακαδημία και Βαλλιάνειος Εθνική Βιβλιοθήκη), ο οποίος το
εκόσμησε με ελληνικά αγάλματα και ιωνικού ρυθμού κίονες.
Πλέον
του μεγάρου Musikverein, ο Δούμπας συνεισέφερε για την
ανέγερση του κτιρίου της Αυστριακής Βουλής, του Πανεπιστημίου, της Ακαδημίας
των Τεχνών, του Δημαρχείου της Βιέννης και της Votivkirche.
Επίσης
ανέπτυξε ισχυρούς δεσμούς φιλίας με πολλές σημαντικές προσωπικότητες της εποχής
του, κυρίως μουσικούς και συνθέτες, όπως ο Johann Strauss ο πρεσβύτερος, ο Johannes Brahms (για την ανέγερση
του αγάλματος του οποίου στους Δημοτικούς Κήπους της Βιέννης υπήρξε
πρωταγωνιστής και συνέβαλε οικονομικώς), καθώς και ο Richard Wenger.
Συνεδέετο επίσης με
τον περίφημο ιατρό Theodor Billroth και τους ζωγράφους Hans Makart και Gustav Klimt. Σημειωτέον ότι το
1894, όταν έλαβαν χώραν οι εκδηλώσεις για το Ιωβηλαίο έτος του Johann Strauss του
νεωτέρου, -κυρίως με πρωτοβουλία του Δούμπα-, ο συνθέτης τού έγραψε μιαν
επιστολή εις την οποίαν ανέφερε «τις θερμότατες και βαθύτατες ευχαριστίες μου
σε σας και την γλυκιά ανάμνηση την οποίαν μου εδώσατε επί τη ευκαιρία τον
εορτασμών του Ιωβηλαίου μου». Ο ίδιος συνθέτης της Hellenen Polka (Πόλκα των Ελλήνων)
αφιέρωσε το βαλς του Neu Wien (νέα Βιέννη) εις τον
Δούμπα.
Αυτός
ο πάτρων των τεχνών συνειργάσθη στενώς με τον Αυτοκράτορα Φραγκίσκο Ιωσήφ Α΄
για το πρόγραμμα της επεκτάσεως της πόλεως της Βιέννης. Για την προσφορά του
στις τέχνες και τις πολύτιμες υπηρεσίες του στην Αυστρία, του απενεμήθη ο Rittercreuz (σταυρός των
Ιπποτών) και ο Αυτοκράτωρ τον ώρισε Σύμβουλό του και δια βίου μέλος της Άνω
Βουλής.
Ιδέα του Δούμπα ήταν να φιλοτεχνηθή άγαλμα του
Mozart.
Ο καθηγητής και δημιουργός του αγάλματος, Victor Tilgner, αναφερόμενος στον
εμπνευστή της ιδέας είπε «…σήμερα, εις ολόκληρον την Αυτοκρατορίαν ουδείς
αξίζει να αποκαλήται Εξωχότατος περισσότερον απ’ ότι υμείς…». Επίσης,
πρωτηγωνίσθη για την ανέγερσι αγάλματος προς τιμήν του Αυστριακού εθνικού ήρωος, Αρχηστρατήγου
Κόμητος Joseph
Radetzky
για τον οποίον ο Johann Strauss συνέθεσε το
δημοφιλές Radetzky
March.
Κατ’ επιθυμίαν του Δούμπα εις την κηδείαν του
η Χορωδία της Musikverein απέδωσε το Ruh’ in Frieden Allsrseelen (Αναπαυθείτε
εν ειρήνη όλες οι ψυχές), όπως και άλλα τραγούδια του Schubert.
Δυστυχώς η εξέχουσα αυτή προσωπικότης είναι
άγνωστη στους περισσοτέρους. Ωστόσο, ο καθηγητής κ. Ιωάννης Τζαφέττας και η Elvira Konecny ησχολήθησαν
με την ζωή και το έργο του στο βιβλίο τους «Νικόλαος Δούμπας: 100 χρόνια από
τον θάνατο του μαικήνα των τεχνών και εθνικού ευεργέτη της Αυστρίας και της
Ελλάδος» (Ιανός 2002).
Στο βιβλίο αυτό εβασίσθη και το ντοκιμαντέρ του
σκηνοθέτη Φώτη Κωνσταντινίδη «Νικόλαος Δούμπας, μαικήνας των τεχνών».
Αυτά τα ολίγα από την συνολική προσφορά αυτού
του Έλληνος στην Αυστρία.
Βιέννη, Μουσική, Ελληνισμός, Πολιτισμός.
Ιδού η σύνδεσις!
*Ο κ. Ευάγγελος Ηλ. Αγγελάκος είναι
εφοπλιστής, φιλίστωρ και π. Δήμαρχος Οινουσσών
