ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ : Το όγδοο νησί στα Επτάνησα

Του Νίκου Κορδόση*

 

   Η περίπτωση του Μεσολογγίου, πέρα από τη γνωστή σε όλο τον κόσμο έκφανση ηρωισμού, καρτερίας και αξιοπρέπειας μπροστά στο θάνατο, έχει δύο πρωτοτυπίες, που η καθεμιά τους είναι στο είδος της μοναδική.

   Η πρώτη είναι το σύντομο της ιστορίας και της τροχιάς της πόλης.

 

   Μέσα δηλαδή σε μια πανάρχαια χώρα σαν την Ελλάδα, το Μεσολόγγι έχει ζωή μόνο πέντε αιώνων. Δύο αιώνων γρήγορης πορείας προς το ζενίθ, ενός αιώνος  μέσα στη λάμψη της εθελοθυσίας της και δύο αιώνων καθόδου στο ναδίρ.

   Στο διάστημα των δύο πρώτων αιώνων μετά την ανάδυσή του από τη θάλασσα, το Μεσολόγγι κατόρθωσε να φτάσει σε μεγάλη οικονομική και πνευματική άνθιση και να σώσει τον πολιτισμό πληρώνοντας με το τίμιο αίμα του τις ατυχίες των Ελλήνων. Στον τρίτο αιώνα της ζωής του έδωσε στην Ελλάδα μεγάλους ποιητές και πολιτικούς και εξακτίνωσε παντού το πνεύμα του. Όμως,  τους επόμενους αιώνες, ξαφνικά και χωρίς να το καταλάβει,  βρέθηκε σε έναν κόσμο που άλλαζε και  όπου το πνεύμα δεν είχε καμία  θέση. Έτσι η ίδια η πόλη επαναπαυμένη στη δόξα του παρελθόντος ξέχασε να προχωρήσει με αποτέλεσμα  ο πρωταγωνιστικός ρόλος  που είχε παίξει στον Αγώνα σιγά – σιγά να ξεχαστεί   και η  Πολιτεία με τη σειρά της να ξεχάσει  τι  χρώσταγε στην  Ιερή Πόλη της Θυσίας. 

 Η άλλη πρωτοτυπία και μοναδικότητα είναι πως το Μεσολόγγι υπήρξε πάντοτε  πόλη αστική. Μια πόλη – χερσόνησος, μια πόλη – νησί. Το όγδοο νησί στα Επτάνησα, όπως το ονόμαζε η πεζογράφος Ακακία Κορδόση. Αποκομμένο δηλαδή από τη στεριά  (που υπήρχε μόνο από την βόρεια πλευρά του  μέχρι να αποκοπεί και αυτή με το τείχος και την τάφρο),  κοίταζε πάντα  προς τη Δύση  δεχόμενο την ποικιλότροπη ευεργετική επίδραση της θάλασσας. Της θάλασσας που του άνοιξε δρόμους για το εμπόριο και του έφερε πίσω την αύρα του πολιτισμού της Ευρώπης.

   Ενός πολιτισμού η επιρροή του οποίου ήταν έκδηλη και διάχυτη παντού:

-          Στην παιδεία όπου στο προεπαναστατικό ακόμα Μεσολόγγι, εκτός από την Παλαμαία Ακαδημία που ίδρυσε το 1760 ο Παναγιώτης Παλαμάς  και τη Σχολή Ελληνικών Μαθημάτων που ίδρυσε το 1762 το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, βρίσκουμε τη Σχολή Αλληλοδιδασκαλίας στηριγμένη πάνω στο πρωτοπόρο για την Ευρώπη  γαλλικό σύστημα του enseignement mutual όπου διδάσκεται η Αρχαία Ελληνική και η Ιταλική γλώσσα. Aμέσως μετά την Επανάσταση βρίσκουμε το «Παιδευτήριον Ελληνικών» όπου «οι φιλόμουσοι νέοι Μεσολογγίται  παρεκτός  των άλλων σπουδών, διδάσκονται  και μία των γλωσσών της Ευρώπης»   και τέλος την Αγγλική  Σχολής  Royal Gymnasium.

Στ   Στη δικαιοσύνη, όπου το πρώτο Εφετείο   που λειτούργησε το 1824 στην Ελλάδα,   στηρίχτηκε σε γαλλικό πρότυπο και ονομάστηκε, κατά πιστή μετάφραση του Cours d΄ Appel,  «Δικαστήριο των Εκκλήτων».

-          Στο τύπο, όπου με δαπάνες του αγγλικού φιλελληνικού κομιτάτου ο  ελβετός φιλέλληνας Ιωάννης - Ιάκωβος Μάγερ από τον Ιανουάριο του 1824 έως τις 20 Φεβρουαρίου του 1826 εξέδωσε την εφημερίδα του Αγώνος «Ελληνικά Χρονικά»,  ο φίλος και  γραμματέας του Λόρδου Βύρωνος Pietro Gamba   την ξενόγλωσση εφημερίδα  Telegrafo Greco  που είχε σκοπό την ενημέρωση των ευρωπαίων ενώ την ίδια περίοδο  στην «εν Μεσολογγίω τυπογραφία Δ. Μεσθενέως» εκδόθηκε ο Ύμνος εις την Ελευθερία και στην Ιταλική γλώσσα (INNO ALLA LIBERTA). 

 

-          Στην ντοπιολαλιά, που είναι γεμάτη από λέξεις ιταλικές προερχόμενες  είτε από τα Επτάνησα,  που βρίσκονται υπό Ευρωπαϊκή κατοχή,  και με τα οποία η επαφή του Μεσολογγίου ήταν πολύ στενή από τον 17ο ακόμα αιώνα, είτε απ΄ευθείας από την Ιταλία,  στα λιμάνια της οποίας  οι Μεσολογγίτες έμποροι ή καραβοκύρηδες είχαν αντιπροσώπους ή πράκτορες και όπου  οι εύπορες οικογένειες έστελναν τα παιδιά τους για σπουδές.

-          Εκεί όμως όπου το φαινόμενο αυτής της δυτικής επιρροής είναι πιο έντονο και έκδηλο είναι στο χώρο της ενδυμασίας. Στο Μεσολόγγι δηλαδή φορούσαν πάντα ρούχα αστικά και ουδέποτε φορέθηκε τσαμπέρι ή τραγιάσκα. Όλοι φορούσαν καπέλα,  στις δε γυναίκες μέχρι τον πόλεμο του ΄40 ήταν απαραίτητο.  Ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα, πριν την Επανάσταση, το γυναικείο ντύσιμο, ο περιβόητος «σέρσηγκας», ήταν ένα ρούχο πολυτελές, χρυσοκέντητο με στοιχεία από τη γραμμή empire (αυτοκρατορίας) που είχε εξαπλωθεί στην Ευρώπη (λόγω της αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα). Είχε δηλαδή τη μέση τονισμένη κάπως ψηλά, ήταν μακρύ και φτιαγμένο από βελούδο (στοιχεία που δεν τα συναντάμε σε άλλα μέρη της υπόδουλης Ελλάδας) και φοριόταν από όλες τις κοινωνικές τάξεις.  

 

Μετά την απελευθέρωση από τους Οθωμανούς, το Μεσολόγγι υιοθέτησε  το ευρωπαϊκό ντύσιμο. Επί Όθωνος,  ο μεσολογγίτικος «σέρσηγκας» έδωσε  τη θέση του στη γνωστή ενδυμασία που λανσάρισε η Αμαλία, που εκτός από το μικρό φέσι στο κεφάλι, ήταν  στην ουσία μια ευρωπαϊκή ενδυμασία αλλά και όλοι  οι άνδρες φόρεσαν  ευρωπαϊκά ρούχα, τα «φράγκικα» όπως τα έλεγαν (γι΄αυτό και τους ραφτάδες μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα τους αποκαλούσαν φραγκοράφτες). 

   Εν κατακλείδι, λοιπόν, διαπιστώνουμε ότι το Μεσολόγγι, παρά το ότι  γεωγραφικά ανήκει στην Αιτωλοακαρνανία, όντας μάλιστα πρωτεύουσά της, εν τούτοις έχει στραμμένη την πλάτη του στον ορεινό όγκο του νομού. Ο προσανατολισμός του είναι  στραμμένος στην θάλασσα, προς τα  Ιόνια νησιά.

   Σε μια περιοχή  δηλαδή η οποία  δεν βρίσκεται υπό Οθωμανική κατοχή και   όπου οι τρόποι  συμπεριφοράς και το πνεύμα  των κατοίκων της διαφέρει από την υπόλοιπη υπόδουλη  Ελλάδα.

   Συνεκτιμώντας τέλος το γεγονός ότι κατά τον 17ο και 18ο αιώνα το Μεσολόγγι  είχε μετεξελιχθεί σε μεγάλο ναυπηγικό κέντρο με ογδόντα σκάφη που έκαναν εμπόριο, κυρίως με τα λιμάνια της Ευρώπης,  δέχθηκε, όπως και τα Επτάνησα,  τη βαθιά ευεργετική επίδραση της θάλασσας και κυρίως την πολιτισμική,  κάτι το οποίο οδήγησε λίγο αργότερα τους κατοίκους του στην «οικειοθελή και ομόφωνη» απόφασή τους  να πραγματοποιήσουν την Έξοδό τους προς τον Θάνατο προκειμένου να υπερασπίσουν  την  τιμή  και την  αξιοπρέπεια της Ελλάδος όλης.

 

*Ο Νίκος Κορδόσης είναι δικηγόρος, συλλέκτης & ιστοριοδίφης θεμάτων πουν σχετίζονται με την Ιερή Πόλη.