Της Ελένης Πλακίδα*
– Αλίμονο σε ’κεινον που προσπαθώντας να ορίσει τι είναι Ποίηση, αρχίζει με τη φράση «Ποίηση είναι» ή «Ποίηση δεν είναι». Προσωπικά δεν έχω καμιά τέτοια πρόθεση.
– Καθένας από τους ορισμούς που έχουν δοθεί για το τι είναι ποίηση περιέχει μια δόση αυθαιρεσίας. Κάθε τόσο δίνεται μια απάντηση που θεωρείται οριστική, ώσπου μια επόμενη απάντηση να την καταργήσει ή να την τροποποιήσει.
– Κι αυτό γιατί, όταν ορίζουμε κάτι, προσπαθούμε με κυριολεξία και ακριβολογία να περιγράψουμε τι είναι. Αλλά αυτή ακριβώς η φύση του ορισμού και τα λογικά μέσα που χρησιμοποιεί δεν συμβιβάζονται με την έννοια της ποίησης.
Γιατί η ποίηση δεν είναι επιστήμη, δεν είναι ζήτημα ούτε ορθολογισμού ούτε κυριολεκτικής έκφρασης. Δεν είναι μαθηματικά, φυσική, χημεία ή ηλεκτρονική.
Γιατί η ποίηση δεν είναι επιστήμη, δεν είναι ζήτημα ούτε ορθολογισμού ούτε κυριολεκτικής έκφρασης. Δεν είναι μαθηματικά, φυσική, χημεία ή ηλεκτρονική.
– Η ποίηση συχνά ξεφεύγει από τα όρια της λογικής. Διεισδύει σε ανεξιχνίαστους τόπους της ανθρώπινης ψυχής και δημιουργεί μια νέα πραγματικότητα.
– Τα μέσα της είναι η ευαισθησία, η οξυδέρκεια, η φαντασία του ποιητή αλλά και οι λέξεις που χρησιμοποιεί για να εκφράσει ό,τι αισθάνεται. Ο ποιητής με την ευαισθησία και την οξυδέρκειά του μπορεί να διακρίνει το ωραίο, με τη φαντασία του να δημιουργεί την ποιητική του σύνθεση και με τις λέξεις να της δίνει μορφή.
– Ας καταλήξουμε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι η ποίηση γίνεται αδιάκοπα. Ο οριστικός ορισμός θα μπορούσε να διατυπωθεί, όταν θα ’χε γραφεί και το τελευταίο ποίημα. Ευτυχώς αυτό δεν έχει γίνει ακόμα….
– Μπορούμε όμως να δανειστούμε λόγια του ποιητή Γιάννη Ρίτσου και να πούμε ότι «πολλά ποιήματα είναι ποτάμια. Πολλοί στίχοι είναι σα στρατιώτες έτοιμοι για μάχη.Υπάρχουν στίχοι σα δαντέλες στο λαιμό των κοριτσιών ή σαν αργυρές κλωστές δεμένες στα καμπανάκια των άστρων. Ένας ποιητής είναι ένας εργάτης στο πόστο του, ένας στρατιώτης στη βάρδια του, ένας υπεύθυνος αρχηγός».
– Ποια θέση έχει όμως η ποίηση σήμερα, που ο αγώνας για επιβίωση είναι τόσο σκληρός; Σήμερα που η εκπαίδευσή μας έχει έναν τεχνοκρατικό και εξειδικευμένο προσανατολισμό; που οι βιομηχανίες θεάματος ωθούν τους πολλούς σε εκτονωτική διασκέδαση και σε παθητική τηλεθέαση του survivor και των συναφών ριάλιτι ;
– Εξόριστε ποιητή, στον αιώνα μας, λέγε, τι βλέπεις;
Βλέπω τους τιποτένιους να με φτύνουν, τους σιχαμένους να με προπηλακίζουν, τους άθλιους να κάνουν το «Άξιον Εστί» διαφήμιση για γάλα… Την παραλλαγή των στίχων από το Άξιον Εστί έκανε ο ίδιος ο Οδυσσέας Ελύτης σε μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις του.
– Η ποίηση λοιπόν βρίσκεται σε εξορία ;
Ως δάσκαλο, επιτρέψτε μου να διατηρήσω μια ελπίδα. Όταν ερωτευόμαστε, με στίχους το εκφράζουμε στον αγαπημένο μας. Όταν νανουρίζουμε το παιδί μας, στίχους λέμε. Όταν πονάμε, τα λόγια μέσα στους λυγμούς μας στίχοι ποιητών είναι. Κι όταν χάνουμε αγαπημένους, στίχους επικαλούμαστε. Άρα, η ποίηση δεν έχει χαθεί, γιατί την έχουμε ανάγκη.
– Η ποίηση μπορεί να ξεπηδά από ένα γεγονός θνητό, καθημερινό. Αλλά ξεπερνάει το γεγονός και καλύπτει όσα πέρασαν, όσα θα ’ρθουν και όσα θα περάσουν.
– Η ευαισθησία και η φωνή του ποιητή είναι η ανθρώπινη φωνή, η δική σας, η δική μου και όλων των ανθρώπων.
– Κι αυτό γιατί Ποίηση δεν είναι μόνο η τέχνη να γράφεις στίχους. Ποίηση είναι η ψυχή, η αγάπη, η αθωότητα, η ομορφιά, η διαμαρτυρία, η επΑνάσταση. Και το να ζει κανείς ποιητικά, σημαίνει να ζει υπεύθυνα, με πάθος, με αίσθημα και φαντασία όλες τις χαρές και τις λύπες που μας δίνει η μοίρα.
– Μιλώντας στους μαθητές μου επικαλούμαι στίχους του Σαραντάρη «Δεν είμαστε ποιητές σημαίνει αφήνουμε τη ζωή στους ανίδεους». Και τους προτρέπω: Γίνετε ποιητές… Μην αφήνετε τη ζωή στους ανίδεους…. Πάρτε την εσείς…
*Η Ελένη Πλακίδα είναι φιλόλογος
