Ο εθελοντισμός των φιλελλήνων
Πριν από λίγες μέρες, στο πλαίσιο των ανά την χώρα πραγματοποιούμενων εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση, η Ιστορική - Εθνολογική Εταιρεία Ελλάδος σε συνεργασία με την πολυδραστήρια Βυρωνική Εταιρεία Μεσολογγίου εγκαινίασε στην Ιερή Πόλη μία εξαιρετική έκθεση με τον τίτλο «ΕΠΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗ».
Τα εκθέματά της έχουν σαν κύριο προσανατολισμό τον φιλελληνισμό και τους φιλέλληνες, «σημαιοφόρος» των οποίων θεωρείται ο Μπάυρον, που τον Γενάρη του 1824 έφτασε στο Μεσολόγγι σαν ποιητής και τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου πέθανε σαν στρατιώτης.
Ποιο όμως ήταν το κίνητρο που τον ώθησε να εγκαταλείψει την όμορφη ελεύθερη πατρίδα του και την δόξα της ποιητικής του δεινότητας για έλθει στη επαναστατημένη υπόδουλη Ελλάδα;
Ποιο ήταν το κίνητρο του άλλου μεγάλου φιλέλληνα Ιάκωβου Μάγερ που του οδήγησε τη σκέψη να γυρίσει την πλάτη στη μποέμικη ζωή του για να φτάσει στο Μεσολόγγι και από γιατρός και φαρμακοποιός να γίνει εκδότης και πολεμιστής ;
Αλλά και περαιτέρω ποια ήταν τα βαθύτερα αίτια που οδήγησαν τα βήματα μια χιλιάδα ευρωπαίων, και όχι μόνο, να γίνουν συναγωνιστές ενός, εκ πρώτης όψεως, χαμένου αγώνα που διεξήγαγε μια «χούφτα» ένθερμων Eλλήνων έναντι μιας παντοδύναμης Οθωμανικής στρατιάς;
Ας προσεγγίσουμε τα αίτια με την διεισδυτική ματιά που μας παρέχει η άνεση των διακοσίων χρόνων από τότε.
Οι ανά τους αιώνες φίλοι της Ελλάδος, γνωστοί διεθνώς με τον ελληνικό όρο «φιλέλληνες», χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Σε αυτούς που είχαν αγαπήσει την Κλασσική Ελλάδα και σε αυτούς που τους συγκίνησε ο Αγώνας για την απελευθέρωση και ο καθένας του, με τον δικό του τρόπο, έσπευσε να βοηθήσει. Δηλαδή οι μεν πρώτοι από θαυμασμό στην Αρχαία Ελληνική ιστορία, οι δε δεύτεροι από αγάπη για τους Έλληνες.
Νέοι άνθρωποι με πάθος και ενθουσιασμό ξεκίνησαν από όλα τα μέρη του τότε πολιτισμένου κόσμου και ήλθαν να συμπορευτούν με τον ελληνικό αγώνα. Και όχι απλά και μόνο για να βοηθήσουν αλλά και να θυσιαστούν για έναν ξένο γι΄αυτούς αγώνα, στον οποίο μάλιστα τα περισσότερα από τα κράτη τους ήταν ενάντια. Ήλθαν με την παρορμητικότητα της νεότητάς τους. Ήλθαν σαν μέλη ενός κινήματος, σαν ένα ρεύμα απότοκο συναισθηματικής έξαρσης και ευαισθησίας απέναντι σε έναν λαό που τον καταδυνάστευε η Οθωμανική κυριαρχία τεσσάρων ολόκληρων αιώνων.
Η εξήγηση του φαινομένου αυτού μπορεί να αναζητηθεί στην εποχή που εκδηλώθηκε το πρωτόγνωρο αυτό γεγονός.
Ήταν η εποχή του ρομαντισμού. Το τέλος του 18ου και οι αρχές του 19ου αιώνα που ο ρομαντισμός ανθούσε και αποτελούσε, πρωτίστως για τους νέους, στάση ζωής. Ήταν η εποχή που ο ρομαντισμός είχε μετατραπεί σε ιδεολογία που μετουσιώνονταν στην λογοτεχνία, τη ζωγραφική, τη μουσική. Ήταν η εποχή που σε όλα έργα των δημιουργών της τέχνης κυριαρχούσε η ελευθερία.
Έτσι οι ρομαντικοί έγιναν οι πρώτοι αγνοί φιλέλληνες αφού ο σκοπός της έλευσής τους στη χώρα δεν ήταν για να κατακτήσουν εδάφη, όπως έκαναν παλαιότερα οι σταυροφόροι, ούτε για να διώξουν τους Τούρκους και να ξαναπάρουν τις ελληνικές κτήσεις τους.
Επρόκειτο για αγωνιστές που συμμετείχαν ενεργά και χωρίς ιδιοτέλεια. Αγωνιστές που ενεργούσαν κόντρα στις κυβερνήσεις των πατρίδων τους, ευαισθητοποιημένοι που οργάνωναν επιτροπές βοήθειας - τα ονομασθέντα φιλελληνικά κομιτάτα - πραγματοποιούσαν εράνους, χορούς και θεατρικές παραστάσεις για να εξοικονομήσουν χρήματα.
Μέσα στην έξαρση του φιλελληνικού αυτού κλίματος οι καλλιτέχνες εμπνέονται και δημιουργούν εξαίσια έργα. Ο Ντελακρουά ζωγραφίζει την ελευθερία να ανασταίνεται σαν άλλος Χριστός μέσα από τα ερείπια του Μεσολογγίου, ο Ντελανσάκ τη μάνα που σκοτώνει το παιδί της και στη συνέχεια, με την εμφάνιση των Τούρκων, αυτοθυσιάζεται γυρίζοντας το σπαθί της προς το στήθος, ο Λουδοβίκος Λιπαρίνι τον όρκο του Βύρωνα στον τάφο του Μπότσαρη, ο Νταβίντ ντ΄Ανζέ σμιλεύει την «Κόρη της Ελλάδος», ο Ουγκώ γράφει για το Μεσολόγγι τη συλλογή «Τα Ανατολικά» και όλα τα μεγάλα αστέρια του πνεύματος της εποχής εκείνης, όπως ό Γκαίτε, ο Πούσκιν και ο Σέλλεϋ στρέφουν τα βλέμματά τους στην Ελλάδα.
Πλήθος φιλελλήνων καταφθάνει στην Ελλάδα και επειδή ο αγώνας του Μεσολογγίου έχει ξεπεράσει τα στενά όρια της χώρας οι φιλέλληνες συστρατεύονται στην πολιορκημένη πόλη. Γίνονται και αυτοί στρατιώτες και θυσιάζονται για την ελευθερία. Τα μνημεία τους, που δεσπόζουν μέσα στον Κήπο των Ηρώων, επιβεβαιώνουν την αγνότητα της αυτοθυσίας των. Σε ειδικό μνημείο που έχει αναγερθεί στο κέντρο του Κήπου αναγράφονται τα ονόματα των πεσόντων Νόρμαν, Ράιζερ, Βαλιέ Δε Λωνοά, Ρόσνερ, Γιακουμέντση, Κλέμπ, Μπρουχάμερ, Σεππάν, Φραγκίσκου Μπεκ, Βενιαμίν Μπέκ, Φάβρου, Στίλτσεμπεργκ, Δε Διτμάρ, Κουρτομπάση, Μέιζελ, Ρασιέρη, Δε Ρέισεδελ, Φόρτη και Δε Λούμπτοφ. Περίλαμπρα μνημεία έχουν ανεγερθεί για τους Αμερικανούς, Γάλλους, Ιταλούς, Πολωνούς, Σουηδούς, Κυπρίους και Ρώσους φιλέλληνες που η συμμετοχή τους στον Ελληνικό Αγώνα - και ιδιαίτερα του Μεσολογγίου - θεωρείται τίτλος τιμής ενώ, εκτός από του Μπάυρον και του Μάγερ, ξεχωριστά μνημεία έχουν ανεγερθεί για τον Άστιγκα και τον Γουσταύο Αδόλφο ντε Σας.
*Δικηγόρος, συλλέκτης & ιστοριοδίφης θεμάτων που σχετίζονται με την Ιερή Πόλη
